[Sinopsis reproducida de BILEGA]

A introdución do traballo conságrase a unha reflexión histórica e etimolóxica sobre os conceptos de fronteira e romance. A seguir, apóiase a distinción establecida no seo do proxecto ETLEN [por exemplo, en Proxecto ETLEN para o estudio dialectográfico e dialectométrico da zona Eo-Navia, Asturias: fundamentos teóricos e metodolóxicos] entre os criterios glotolóxicos (intralingüísticos) e os lingüísticos (todo o que ten relación coa lingua, incluídos elementos alleos ao sistema lingüístico, como a socioloxía ou a política), útil para comprender que a delimitación de variedades no conxunto da Romania pode atender a numerosos criterios. A ese respecto, ponse de manifesto a importancia que ten na Península Ibérica a isoglosa da ditongación de E/O breves latinos, escollida por Ramón Menéndez Pidal para a partición dos romances peninsulares; tamén se fai referencia á existencia de dúas grandes fronteiras peninsulares, occidental e oriental, divididas por súa vez en tramos de fronteira constitutiva (caracterizada por transicións graduais e onde a lingua que se fala é, grosso modo, unha evolución do latín que alí se importou) e fronteira consecutiva/substitutiva (a liña de fronteira marca cambios bruscos dun e doutro lado e a lingua foi importada despois da Reconquista). Dentro do percorrido por esas fronteiras peninsulares, faise referencia ao caso do val das Ellas, no noroeste de Cáceres, "cuyo enclave ha dado pie últimamente a tipificaciones como gallego entre portugués y español; variedad de filiación gallego-portuguesa, aun si más afín al gallego constitutivo que al vecino portugués consecutivo o sustitutivo (así lo veo yo); tercera rama del dominio gallego-portugués" (p. 44-45). O cuarto apdo., que constitúe o núcleo do traballo, examina diferentes territorios das fronteiras peninsulares: 1) as franxas [entre os diferentes territorios aos que se fai referencia, sinálase que "el concepto de galego exterior se asocia en el imaginario gallego a una Franxa que desborda en lo lingüístico el espacio administrativo de Galicia (desde donde, por cierto, me hacen notar últimamente que es preferible llamarlo galego estremeiro" (p. 46)]; 2) enclaves lingüísticos e enclaves dialectais (unha etiqueta que se considera especialmente relevante para o estudo do Val das Ellas); 3) Rihonor de Castilla / Rio de Onor e Marco / El Marco; 4) Barrancos; 5) Benasqués; 6) 'Fronteira catalano-aragonesa'; 7) Falas castelán-aragonesas no territorio valenciano. | Índice: 1. Fronteras, romances | 2. La Romania, a trozos. | 3. Mis "fronteras lingüísticas peninsulares" en 1994 (Gargallo 1995 [referencia a "De fronteras lingüísticas peninsulares: paralelismos, afinidades, peculiaridades"] | 4. "Que veinte años no es nada..." Nuevas miradas sobre romances de frontera en la Península Ibérica [X.A.P.]