Pasar al contenido principal

Os falaris do Val de Xálima: o manhegu, o valverdeiru i o lagarteiru

Tipología
Artículo de revista
Título de la revista

Universo Extremeño

Año
2006
Número
1
Páginas
42-44
Sinopsis de contenido

[Sinopsis reproducida de BILEGA]

Índice: Em Estremaúra também falamus [Breve aproximación ás diferentes linguas usadas en Estremadura: unha variante do portugués moderno alentejano na comarca de Olivenza, un dialecto portugués moderno de transición entre beirão e alto-alentejano en La Codosera, unha antiga variante do portugués arcaico en Herrera de Alcántara, os falares do Val de Xálima (nos que se centra o traballo) e o castelán no resto da comunidade autónoma] | O manhegu, o valverdeiru i o lagarteiru [Localízase o territorio do Val de Xálima, que comprende as poboacións de San Martín de Trebellu, As Ellas e Valverdi. Caracterízanse as súas falas polos seguintes trazos: 1) fricativización dos grupos 'g+e, i' e do 'j-' seguido de todas as vogais no mañego e no lagarteiro, mentres que no valverdeiro presentan o son velar do <j> castelán; 2) diferenciación entre un '-s-' intervocálico xordo e outro sonoro en As Ellas e San Martín, onde tamén se conserva a africada dentoalveolar /tz/ medieval e é xeneralizada a perda do '-d-' intervocálico. Finalízase este apartado cunha breve referencia sociolingüística que indica que case a totalidade da poboación fala estas variedades no seu territorio] | Sobre los orígenes y la adscripción lingüística [Sitúase a orixe destas falas en variantes dialectais do portugués antigo, rexeitando que sexan galegas] | 'Falaris' de afinidad gramatical con la lengua portuguesa [Descríbense as semellanzas entre a evolución do portugués e a destas falas: PL-, FL-, KL- > <ch->; -CT-, -LT- > <-t->; -LY-, -K'L-, -G'L- > <-ll->; -LL- > <-l->; -NN- > <-n->; conservación do F- inicial latino; plural das palabras en -L > '-is'; uso do artigo determinado diante do posesivo; diminutivos '-iño, -iña'] | Las vocales y consonantes [Contextos de uso das vogais /a/, /e/, /o/ abertas e pechadas, os tres acentos existentes, nasalización e algunhas particularidades das consoantes /k/, /y/, /g/, /j/, /s/] | Artículo determinado e indeterminado [Carencia da forma neutra e uso de 'o' con esta finalidade] | Sustantivo y adjetivo [Formación do plural, aumentativos, diminutivos e forma dos numerais] | Pronombres [Formas máis habituais dos pronomes persoais, posesivos e demostrativos] | Os verbus nesta fala [Particular pronuncia dos infinitivos, que trocan o '-r' final por '-l', as terminacións '-u', '-au' e '-iu' (no participio) e síncopa do '-d-' intervocálico; participios irregulares ('ditu, feitu, postu, vindu, ditu, impressu, mortu, rotu'), uso de 'ter' e 'haver' como verbos auxiliares dos tempos compostos e uso das desinencias '-aram' (no valverdeiro) e '-orim' (no mañego e no lagarteiro) na P3 de plural do pretérito perfecto de indicativo] | ~Ua maneira estremenha de falar o português [Sinálase que estas tres variedades "son 'falaris' emparentados con la variante portuguesa alto-beirona de la antigua Riba-Côa por vínculos étnicos, históricos y culturales" (p. 80). Tamén se citan os préstamos adquiridos das falas estremeñas da Serra de Gata e indícase que, pese a isto, non existen interferencias no castelán falado polos oriundos do Val de Xálima. Conclúese que se trata de falares fronteirizos] [S.C.G.]

Lengua
Última modificación
02/08/2019 - 14:27